Immikkoortoq 2/8

Sammisaq A: Tunngaviusumik attaveqarnermut teorii aamma Attaveqalersarneq

John Bowlby meeqqat psykiatererisimavaat tuluk, meeqqat meeraaqqallu, sorsunnersuup aappaani angajoqqaaminniit qimagaasimasut akornanni aliasunnermi qisuariaatinik misissuisimasoq. Misilittakkat taakku aallaavigalugit meeqqat ineriartornerannut Attaveqarnermut teorii allappaa. Taanna ullumikkut suli meeqqanik inuusuttunillu sullissinermi teoriiuvoq atorneqarnerpaasoq ataqqisaanerpaasorlu.

Apeqqutaa siulleq tassaavoq: “Sooruna inunngoreernerup kingorna alliartornerminnilu meeqqat angajoqqaaminnut isumassuisuminnullu taama sivisutigisumik atassuteqartartut?”

SOORUNA UUMASUT MILUUMASUT PIARAI TAMARMIK ISUMASSORNEQARNISSAMIK PISARIAQARTITSISUT?

• • Uumasut siulliit akornanni (paarmortut, aalisakkat, sullernillu) ”anaanaasoq” ataatsikkut amerlasoorpassuarnik piaqqisarpoq. Saarullik 1 tiimip iluani tuusintilippassuarnik suffisinnaavoq. ”Anaanaasulli” piaqqani isumassorunnaartarpai mannimmiik anillanniariartut. Tamatumunnga pissutaavoq piaqqap suli mannimmiinnerani qaratsap ineriartornera naammassisarmat: Taamaasilluni piaraq mannimmit anillakkaagami nammineersinnaalereertarpoq – paarngorsinnaalereertarpoq imaluunniit nalussinnaalereertarpoq imaluunniit piniarsinnaallunilu nerisinnaalereertarpoq. ”Anaanamit isumassorneqarnissaq” pisariaqartinngilaa – mannimmit anillannginnerani qarasaq naammatsilluni inerereertarpoq. Tamaattumik qarasaa kingorna ineriartoqqissinnaasarani.
  • Uumasulli miluumasut (uumasut piaqqaminnut milutsitsisartut, soorlu qimmit, arferit, puisit inuillu) allarluinnarmik uumaniartarput, qarasaqarlutillu inersimasut peqatigalugit ineriartortartumik. Ikitsuararsuarnik piaqqisarput, piaqqanullu tamanut annertuumik isumassuisarlutik. 
  • Inuit meerartai inunngortarput piareerneqanngitsorujussuarnik qarasaqarlutik, tamannalu isumaqarpoq qarasaq ilusilersorneqarsinnaasoq aaqqissorneqarsinnaallunilu, tassa inerisimanngimmat taamaasillunilu alliartorneq tamaat sunnerneqarsinnaalluni. Tamatumunnga pissutaavoq peqatigiinnerup isumassuinerullu pingaaruteqassusaat. Inersimasut meeqqanut atuarneq, eqqarsarneq, oqalunneq, ataatsimooqatigiinneq, ajornartorsiutinik aaqqiineq il.il. ilinniartitsissutigisinnaavaat. Qaratsap ilusilersornera meeqqat isumassuisullu peqatigiinneranni pilersinneqartarpoq. Isumassuisunik ilinniartitsisunillu peqateqarnikkut oqaloqateqarnikkullu ”qarasaq ineriartortinneqartarpoq”.
  • Inuup qarasaa pingaartumik inunngornermit ineriartortarpoq, ineriartornerulli naammassinera aatsaat inuusuttuaraanermi pisarpoq. Ukiuni taakkunani toqqissisimanissaq, qanigisanik attaveqarnissaq, ilinniarnissaq tapersersorneqarnissarlu pisariaqartinneqarput.

ATTAVEQARNERMI PISSUSILERSUUTIT SUUPPAT?

• Uumasut miluumasut inuillu uumaniartarneranni annertuumik ajornartorsiummik ataatsimik peqarpoq: qarasaq inerinneqanngitsoq pissutigalugu inoorlaaq meerarlu nammineersinnaanngivipput, uumaniarnermilu isumassuisut qanittut pisariaqartinneqarluinnarput, pingaartumik ukiuni siullerni. Avissaarneq meeraaqqamut ikioriarfissaqanngitsumut toqumik isumaqarpoq.

• Taamaattumik meeqqat pissutsimik inunnguuseqarput, inersimasumit toqqissisimanermik, illersorneqarnermik isumassuinermillu tunisinnissamik qulakkeerinnittumik: attaveqalersarneq.

• Attaveqarneq, kiisalu inummut allamut misigissutsitigut atassuteqarneq qisuariarneruvoq ukiuni tuusintilikkaani ineriartorsimasoq. Taamaasillutik meeqqat inunngortarput isumassuisuminnut qanilaarnissamut illersorneqarnissamullu annertuumik pisariaqartitsillutik. Pisariaqartitsineq tamanna ima sakkortutigaaq, immaqa nerinissamik pisariaqartitsinermiilluunniit sakkortunerusinnaalluni. Inersimasoq isumassuinermik tunisisimaguni, meeqqallu attaveqarnermi pissusilersuummik takutitsinerani attaveqalersarneq sakkortusisarpoq. Attaveqarnermi pissusilersuutit tassaapput pissusilersuutit tamarmik, meeqqap avissaarnissaq pinaveersaartinniarlugu takutittagai, taamaasilluni meeqqap inersimasumit isumassuisuminit illersorneqarnissani, saammarsarneqarnissani isumassorneqarnissanilu qulakkiissavaa.

• Attaveqalersarneq avissaarnermi kiisalu avissaarnissamut annilaanganermi aallartinneqartarpoq (avissaarnissamut annilaanganeq), meeqqallu attaveqarnermi pissusilersuutinik qisuariarnikkut isumassuisuminnut timikkut qaninnissaq attanniarsarisarpaat imaluunniit pilerseqqinniarsarisarlugu:
  • Meeraaqqap avissaarnissaq qialluni imaluunniit isumassuisuminut najummatserluni pinaveersaartittarpaa, isumassuisup ingerlanerani paatsiveerulluni aliatsalluniluunniit kiisalu isumaqataanani. Meeqqap avissaakkap isumassuisuni marsertarpaa ujarluguluunniit.

• Matumani meeqqat akornanni attaveqarnermi pissusilersuut nalinginnaasoq peqqinnartorlu pineqarpoq, angajoqqaallu annilaanganeq annikillisassavaat, meeraq eqqissisarlugu annertusiartortumillu avissaaqqanermik sungiusartillugu. Meeqqat isumassorneqarluartut akornanni avissaarnissamut annilaanganeq annikitsuinnaq pisarpoq, aatsaallu pisariaqaraangat pisarluni.

• Meeqqalli sumiginnaanermik misigisaqartinneqarunik (ass. angajoqqaaq tarnikkut nappaatilik imaluunniit atornerluisoq), avissaarnissamut annilaanganerup nukissat ineriartornissamut atorneqartussaagaluit atussavai. Annilaanganeq tamanna ataavartunngorsiinnaavoq, meeqqamilu imaluunniit inuusuttumi ineriartornissamik ilikkagaqarnissamillu ajoqusersuisinnaalluni.

EQIMATTAKKAARLUNI OQALLINNEQ