Ataatsimiinneq 4/10
Qupperneq 4/7: Isumassuisup pissusilersornerani toqqissisimanartumi uuttuutit sisamaasutIsumassuisup pissusilersornerani toqqissisimanartumi uuttuutit sisamaasut
Attuumassuteqarfiginninnermik suliaqarneq qitiutinneqaraangat, pissusilersuut qanoq ittoq pitsaanerpaasarpa? Sulerinersutit (suliassaq) apeqqutaavallaanngilaq, meeraq peqatigalugu qanoq ilioriaaseqarnersutit pingaarnerugami.
Ilisimatuut misissorsimavaat meeqqat toqqissisimasumik attuumassuteqalersinniarlugit meeqqamilu attuumassuteqariaatsimut ileqqut toqqissisimanartut ineriartortilerniarlugit isumassuisut qanoq iliortarnersut. Paasinarsivoq angajoqqaarsiat pissusilersoqataanerminni assigiinngitsunik sisamanik periuseqarlutik malinnaajuartuusut, taamaanneratigullu ungasinnerusumut isigaluni tamanna toqqissisimalersitsisartoq:
1: PISSARSIARIUMINARTUUNEQ AAMMA ILLUGIILLUNI ATTAVEQATIGIINNEQ
Meeqqat paarisasi eqqarsaatigisigit – taakkunannga amerlaqisut angajoqqaat pissusilersoqatigiinnermik takutitsisut misigisimanngilaat, taamaattumik akinissat sapersaatigisinnaavaat, aamma ullumikkut. Pissusilersoqatigiinnermi illit nammineq qanoq inooriaaseqassanerlutit misigissutsinnillu erseqqissumik qanoq takutitsisinnaanerlutit eqqarsatigiuk.
Angajoqqaarsiat meeqqap takutitai maluginiartarpaat, meerarlu attaveqarniarpat akigajuttarlutik. Aammattaaq pissusilersoqatigiinnissaq oqaloqatigiinnissarlu aallartinniarlugit namminneq suliniuteqarajuttarlutik – pingaartumik attuumassuteqarfigisanut akuutitaanaveersaarnermik toqqissimangitsumik pissusilersuuteqartunut namminnerlu ujartuisuunngitsunut.
Nipitik erinnersaarpalaartumik atortarpaat, erseqqissunillu kiinnersuuteqartarlutik misigissutsiminnik takutitsisunik – isumassuisoq ”paasiuminartuussaaq”. Meeqqap tusarnaarnissaa taassuminngalu oqaloqateqarnissaq piffissaqarfigisarpaat, isaasigullu toqqarlugu isiginiartarlugu. Meeqqamut pissarsiariuminartuupput attaveqarfigiuminartuullutillu – timikkut eqqarsartaatsikkullu. Meeraq inuusuttorluunniit kamaammersimatillugu, nikallungatillugu, imaluunniit saammarsarneqaqqutillugu inersimasumik qanittuaniittoqartarpoq, allat qimaannarlugit malinnaanissamut piareersimasumik – aalajangersimasumik pissusilersuuteqartoqarnissaanik sorpassuarnik piumasaqaateqarani, meerarlu / inuusuttorluunniit sivisuumik utaqqisinnagu. Tassalu inersimasup aamma meeqqap / inuusuttup akornanni illugiilluni akuttunngitsumik attaveqatigiittoqartarpoq.
Meeqqat paarisasi eqqarsaatigisigit – taakkunannga amerlaqisut angajoqqaat pissusilersoqatigiinnermik takutitsisut misigisimanngilaat, taamaattumik akinissat sapersaatigisinnaavaat, aamma ullumikkut. Pissusilersoqatigiinnermi illit nammineq qanoq inooriaaseqassanerlutit misigissutsinnillu erseqqissumik qanoq takutitsisinnaanerlutit eqqarsatigiuk.
Uani takusinnaavarsi Dr. Ed Tronick’ip misileraanera “Still Face Experiment”. Anaanaq ilitsersorneqarsimavoq aallaqqaammut tusaaniartooqqullugu suleqatiginnikkusuttuullunilu – taava qinnuigineqarpoq kiinnamigut sumilluunniit takutitsiunnaaqqullugu. Anaanap misigissutsini takutikkaangagit pissusilersoqatigiinnermilu inooriaatsiminik pilersitsigaangat, meeqqap piumassusaa maluginiariarsiuk. Aamma anaana taamatut iliunngikkaangat meeraq qanoq qisuariaateqartarnersoq maluginiarsiuk.
2: MISIKKARISSUSEQ (MALUSSARISSUSEQ)
Pisumi aalajangersimasumi meeqqap misigisimasaanut inerisimassusianullu naleqquttumik pissuseqartarput. Suliassat naammassineqartussat (iganeq, eqqiaaneq, torersaaneq, kigutinik saliineq ingerlatallu allat) peqatigisaanilli meeqqap / inuusuttup isumagissusia ’atuartarpaat’ suliassat naammassineqarnissaat tamatumunnga naleqqussarniarlugu. Meeqqap qanoq misigisimanerata takusinnaaneratigut sukkasuumik nikeriataarsinnaanerit inissaqartissallugit piareersimavutit: inuusuttoq nikallungappat, tamanna paasisimallugu takutissavat, kamappalli aalassassimaarluniluunniit, tamanna oqaasinngortissavat. Inuusuttoq nuannaarpat, immaqa tigussaasumik suliassissinnaavat, imaluunniit arlaannik pissanganartitaanik oqaloqatigalugu.
Assersuut:
Ilaqutariit paarsisartut igaqatigiipput. Pipaluk igaffimmit anisimavoq ilanilu qimallugit ingissimalluni. Talini paarlallugit issiavoq, taamaattumik angutisiaata ornippaa oqaloqatigalugulu paaserusukkamiuk sunik ajortoqarnersoq. Qanoq oqarnera misigisimaneralu apeqqutaatillugit ataatarsiaata akissutini naleqqussartarpai.
Ajunngikkaluarluni qasulaaginnarpat, angutisiaa oqassaaq ”Pakkunneqalaartariaqarputit. Qaagit, uterfiginiartigit, ilinnit ikiorneqarnissarput amigaatigaarput”.
Issiatilluni isumalulaaginnarpat, inersimasumillu attaveqarnissaq pisariaqartillugu, taava angutisiaata oqaloqatigilaarialugu qungujoriarluni imatut aperinissani toqqarpaa:
”Ilumut annunnerulersinnaannginnavit? Takussavat uanga qanoq iliorsinnaasunga. Uattulli annutsigilersinnaavit?”
Angutisiaa kiinarsorpoq, Pipaluk illartilerlugu. Taamatut ingerlaqqipput, Pipaluup nuannaaqqilernissaata tungaanut, angutisiaalu oqarpoq
”Qaagit, ilagut uterfigeqqinniartigit?”
Akerlianilli nikallungappat kamaateqarluniluunniit, angutisiaata paasiniassavaa sunik pisoqarnersoq, ilumoorsaarnerusumillu oqaloqatigalugu.
Videomi uani isumassuisoq misikkarissoq takussavat. Iliuutsini meeqqamullu piumasaqaatini meeqqap qanoq issusianut qanoq naleqqussartarnerai maluginiaruk. Atisalersorneq nuannersumik
3: MEEQQAMIK MISIGINNEQATEQARNEQ MEEQQATUT MISIGISIMANANI
Meeraq inuusuttorluunniit qanoq ikkaluarpalluunniit – meeqqap inersimasumik toqqissisimasumik, kamalinngitsumik, pakatsinngitsumik aalassanngitsumilluunniit pisariaqartitsinera nalunngilaat. Inuusuttoq kamappat imaluunniit saariarfissaarussimappat, angajoqqaap paarsisartup inuusuttoq misiginneqatigissavaa, inuusuttutut misigisimanani. Naak meeraq aalassassimaaraluartoq kamalluniluunniit, isumassuisoq taamatut ilissanngilaq. Toqqissisimasumik aallaaviujuaannassaaq, meeqqap qisuariaataanik imaqarsinnaasoq, qisuariaataanillu tiguartissanani. Meeraq naviissanngilaa, aalajaatsuujuaannarporli meerarlu inussiarnersumik eqqissisimasumillu nipeqarluni oqaluullugu. Meeraq kamatsillugu isumassuisoq aamma kamalerpat, meeraq suli annertunerusumik toqqissisimajunnaassaaq.
Inuusuttut amerlaqisut attuumassuteqarfigisanut toqqissisimanngitsumik pissusilersuutillit inersimasunik imminnut aqussinnaajunnaartitsineq pikkoriffigigajuttarpaat. Oqallinnerit allamut sangutinnissaat pikkoriffigigajuttarpaat. Taamatut pisaritittoornissaq ajornanngeqaaq. Taamaattumik pisoq ingerlatillugu nammineq qanoq issutsip maluginiarnissaa pingaaruteqarpoq.
Assersuut:
Arnarsiaasup Salik errueqqullugu qinnuigisimavaa. Ingerlaannaq akerliunini tunngavilersulerpaa:
”Eqiagaara. Ippassaani aamma ikiuuppunga. Nammineq erruiniarit. Mikinerit pinnatik uanga tamatigut ikiuuttussaasarama – tamanna eqqortuliornerunngilaq, tamatigut sukangaffigiuaannartaramma! .”
Arnarsiaasup Salik kamassaarisutut misigaa anersaartulaarniarlunilu anillattariaqarluni. Misigissutsikkut imminut aqussinnaajunnaariartorfigisamini pisumiippoq, aaqqiagiinnginnerlu sakkortusineqariaannaalluni. Soorunami tamanna tunniutiinnarneranik isumaqanngilaq, ingerlaqqitsinnanili eqqissinermigut imminut aqussinnaajuarnissaq angugaa oqarsinnaaneruvugut. Taamatut iliornikkut aaqqiagiinnginneq ajornerulinngilaq, aamma Salik eqqarsariaqqinnissamut periarfissinneqarpoq. Piffissaq sivikitsoq ingerlareeriarpat, oqaatsini aammaarluni oqaatigeqqissinnaavai, piviusorsiorluni inussiarnerlunilu.
Meeqqatut misigisimaneq pinnagu meeqqamik misiginneqataasinnaaneq isumaqarpoq, meeraq paatsiveerusimaartillugu nammineq qanoq issutsip maluginiarneqarnerusarnera, aamma nammineq qanoq issutsip qanorlu misigisimassutsip meeraq sunnertaraa.
4: EQQARSAATIT MISIGISSUTSIT SIUNERTAT KISSAATILLU AALLAAVIGALUGIT ALLAT PISSUSAANIK PAASINNINNEQ (MENTALISERING) – EQQARSAATIT MISIGISSUTSILLU OQALUUSERISIGIT
Meeqqap/ inuusuttup qanoq eqqarsarnera misigisimaneralu angajoqqaarsiat soqutigigajuttarpaat, pisut aallaavigalugit takorluugaqarniartarput meeqqallu misigissusai eqqarsaataalu oqaasinngortinniartarlugit.
Assersuut:
Assersuutigalugu angajoqqaarsiaq meeqqaminut oqarsinnaavoq: ”Aatsaannguaq quluartutit tusaavara. Kaatsilluni nerisinnaassarneq nuannerluinnartarpoq. Takusinnaavara aamma illit tamanna nuannarigit, ilaa?”
Imaluunniit meeraq aneertilluni qiiappat.
”Kakkaak, assaarsisutit malugisinnaavara. Iluaassimassaqaaq. Aaqqatileruit pitsaanerussaaq”.
Taamatut periuseqarnikkut oqaatsit misigissutsillu qanoq imminnut ataqatigiinnerat meeqqap paasisinnaalersarpaa, imminik allanillu paasisinnissinnaaneq ilikkarlugu.
Inuusuttup aamma pisariaqartippaa misigissutini siunertanilu ineriartortissallugit kiisalu allat misigissusaat siunertaallu paasissallugit.
– nammineq misigissutsitit oqasinngukkit inuit allat akornanniikkuit imaluunniit inuusuttut akornanni:
Videomi matumani takutinneqarpoq isumassuisoq qanoq ililluni inuusuttumut tusarnaarnersoq, namminerlu misigissutsini misigisanilu inuusuttumut pingaaruteqartut oqaasinngortillugit.
”Oqaluttuarputit atuarfimmi ullumi klassemit anisitaagami pisuunerarlutit nilliaffigisimagaatit. Sooq taamatut iliorsoraajuk? Immaqa kamannini, ajuusaarnini kanngusunniniluunniit pissutigalugu taamatut iliorsoraajuk? Nammineq qanoq ippit taamatut pisoqarmat?”
EQIMATTAKKUUTAALUNI OQALLINNEQ
1. Ilakkuminartuunissaq illugiillunilu attaveqatigiinnissaq: Ullut tamaasa angajoqqaarsiat meerarlu (meeqqalluunniit arlallit) illugiillusi attaveqarfigeqatigiillusi aalajangersimasunik sammisaqartarpisi (erinarsorluni, pinnguarluni il.il.)? Ulluinnarni pisussaaffivit suliarinerini qanoq ilillutit meeqqanik pissusilersoqateqarsinnaavit?
2. Misikkarissuseq: Ullut tamaasa suliarisartakkat eqqarsaatigiuk, eqqarsaatersuutigalugulu meeraq aalajangersimasoq iliuuserisassaminut (nerineq, imerneq, atisalersorneq il.il.) qisuariaateqartoq. Meeraq taannarpiaq suliassamut qanoq ilillutit piumassuseqalersissinnaaviuk? Meeqqamut tassunga atatillugu misigissutsitit qanoq atussavigit – isumassuinermik pissusilersuutit qanoq ittut angusaqarfiulluarnerussappat?
3. Meeqqatut misigisimanani meerarli maluginiarlugu: Meeqqap misigissusaanit (kamarujussuarneq, iluaalliorneq) qanoq sunnerneqartarpisi, aamma taakkununnga qanoq qisuariaateqartarpisi? Qanoq ilissinnut pisoqarnera qanoq maluginiarsinnaavisiuk aamma eqqissisimajuarlusi inussiarnertuarlusilu – aamma naak meeraq meerujuugaluarpat aalassassimaarluniluunniit?
4. Eqqarsaatit misigissutsit siunertat kissaatillu aallaavigalugit allat pissusaanik paasinninneq (mentalisering) – eqqarsaatit misigissutsillu oqaluuserisigit: Qanoq ililluni meeqqat inuusuttulluunniit oqaloqatigineqassappat, ikiorlugillu misigissutsiminnik paasinninnissaannut taakkuninngalu oqaasinngortitsinissaannut? Assersuutinik ilissi angerlarsimaffissinninngaanneersunik nassaarniaritsi.