Casharka kalfadhiga 10/19

Mawduuca D: Hagaajinta xidhiidhka shabakada qoyska korinta

Dhaqanka carruurta iyo dhalinyarada ee la dayacay waxay inta badan abuurtaa khilaaf u dhexeeya xubnaha isku xirka qoyska korinta: qoyska korinta qoyska, dugsiga, laga yaabee xanaanada. Way adkaan kartaa in dhammaan dhinacyadu ay helaan faham wadajir ah oo ku saabsan ubadka, hab-dhaqankiisa, iyo sida tan loo fulinayo. Khilaafku wuu dhici karaa sababtoo ah ilmuhu wuxuu u dhaqmi karaa si aad u kala duwan xaaladaha kala duwan.

Waxaa laga yaabaa in ilmuhu ay dhibaato ka haysato xiriirka dhow iyo midka hoose, sidaas darteed inta badan waa niyad jab iyo xanaaqa waalidiinta korinta, laakiin waxaa laga yaabaa inaysan la kulmin dhibaatooyin isku mid ah tusaale ahaan dugsiga, halkaas oo ay jiraan qaab-dhismeed badan oo aan ahayn dalabyo shucuureed. Ama, waxaa laga yaabaa inay si fiican ugu shaqeyso jawiga yar iyo nidaamka caadiga ah ee qoyska korinta, laakiin waxay noqdaan kuwo jahawareersan oo habaysan haddii ay jiraan dad badan, buuq badan, iyo macalimiin badan oo kala duwan oo dugsiga ah.

Sidaas awgeed, waa caadi in tusaale ahaan waalidiinta korinta iyo macallimiinta dugsigu ay ku kala aragti duwan yihiin lagana yaabo inay isku khilaafaan waxa ilmuhu u baahan yahay. Sidoo kale, qaraabada waalidka korinta ayaa laga yaabaa inay fikrado kala duwan ka qabaan ilmaha: “Aad baad ugu adag tahay isaga” ama “aad aad uga daryeesho isaga marka loo eego carruurtaada”, ama “wax dhib ah kalama haysto isaga, maxaa yeelay adiga?”

Halkan, qoyska korinta ee tusaalaha koowaad waxa uu qeexayaa sida ay uga shaqeeyeen in xubnaha qoyska korinta ay fahmaan ubadkooda korinta oo ay wada shaqeeyaan: “Wuxuu had iyo jeer aad u soo jiito dadka cusub, wuxuuna la xiriiray qof kasta oo uu la kulmo – xitaa dadka ku nool jidka ee, waxayna nagu canaanan jireen inaan aad ugu adkeysano. Haddiise uu la joogay dad isku mid ah muddo dheer, sida markii uu bilaabay dugsiga, dhibaatadiisa way sii caddaatay. Waxa uu lahaa xanaaq, caruur kale ayuu u caga jugleeyay, ma fadhiisan karin, oo macalinkiisa ayuu kula murmay xitaa go’aamada ugu fudud. Muddo ka dib macalinkiisii ​​wuxuu bilaabay inuu dhaho ma naqaano si aan u korino. Tani waxay had iyo jeer ku dhacdaa dad cusub: marka hore way jeclaayeen isaga ka dibna waxay ka naxeen dabeecadiisa xaaladaha qarsoodiga ah. Wada hadal badan ka dib, waxay bilowday inay fahamto dhibaatooyinka carruurta dayacan, ugu dambeyntiina waan wada shaqeyn karnaa. Waxa aanu samaynay qorshe aanu ku wareejinayno subaxii iyo sidii aanu isla markiiba isugu yeedhi.

Dadku waxay mar walba ku jawaabi jireen inay dhahaan waa wiilka aduunka ugu macaan, waxayna nagu canaanan jireen inaan aad ugu adkeysano. Haddiise uu la joogay dad isku mid ah muddo dheer, sida markii uu bilaabay dugsiga, dhibaatadiisa way sii caddaatay. Waxa uu lahaa xanaaq, caruur kale ayuu u caga jugleeyay, ma fadhiisan karin, oo macalinkiisa ayuu kula murmay xitaa go’aamada ugu fudud. Muddo ka dib macalinkiisii ​​wuxuu bilaabay inuu dhaho ma naqaano si aan u korino. Tani waxay had iyo jeer ku dhacdaa dad cusub: marka hore way jeclaayeen isaga ka dibna waxay ka naxeen dabeecadiisa xaaladaha qarsoodiga ah. Wada hadal badan ka dib, waxay bilowday inay fahamto dhibaatooyinka carruurta dayacan, ugu dambeyntiina waan wada shaqeyn karnaa. Waxa aanu samaynay qorshe aanu ku wareejinayno subaxii iyo sidii aanu isla markiiba isugu yeedhi lahayn hadii ay dhibaato timaado. Maanta, si wanaagsan ayaannu u wada-shaqeynaynaa. Wuu og yahay inaan wada shaqayno, oo la ilaaliyo oo la caawiyo mar kasta”.

SU’AALAHA FALANQAYNTA IYO WADA HADALKA

10 daqiiqo

• Ma garanaysaa dhibaatooyinkan u dhexeeya daryeelayaasha iyo ubadkaaga la barbaarinayo?
• Maxaa caqabado ah oo aad la kulantay si aad qof kasta oo ka mid ah shabakadaha xidhiidhka bulshada uga dhaadhiciso dabeecadda ilmaha xaalado kala duwan?
• Ma haysaa khibrado, fikrado ama talooyin ku saabsan sidii dadka shabakada looga dhigi lahaa inay u fikiraan oo u wada dhaqmaan?

Liis-hubineedka fahamka

• Waa maxay sababta carruurta iyo dhallin-yarada lagu meeleeyay gurigooda meelkabaxsan ay inta badan u leeyihiin kalsooni hoose oo ay u dareemaan guri la’aan?
• Sideed u dareensiin kartaa in ilmuhu ka tirsan yahay qoyska barbaarinta, oo uu leeyahay meel u gaar ah?
• Sideed uga shaqayn kartaa si aad u caawiso ilmaha in uu barto isdhexgalka maalinlaha ah iyo sida looga jawaabo xaaladaha maalinlaha ah?
• Waa maxay waayo-aragnimadaada ku saabsan ka dhigista qof kasta oo ka tirsan shabakadda inay u fahmaan ilmaha si isku mid ah? Sideed uga shaqayn kartaa sidii aad u horumarin lahayd tan?